“Thương trường là chiến trường” – câu nói này chắc hẳn không còn xa lạ với bất kỳ ai đang kinh doanh. Giữa muôn vàn biến động của thị trường, từ sự thay đổi chính sách, sự cạnh tranh khốc liệt, đến những khủng hoảng bất ngờ như dịch bệnh, việc chèo lái con thuyền doanh nghiệp đi đến bến bờ thành công quả thật chẳng hề dễ dàng. Vậy liệu có cách nào để “biết trước” và chuẩn bị cho những con sóng ấy không? Câu trả lời nằm ở hai chữ: “Quản trị rủi ro”. Hiểu rõ mục đích của quản trị rủi ro không chỉ là một khái niệm quản lý cao siêu, mà chính là chiếc la bàn giúp bạn vững tay lái, đưa doanh nghiệp vượt qua bão tố và phát triển mạnh mẽ.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau “mổ xẻ” một cách gần gũi và thực tế nhất về mục đích thực sự đằng sau hoạt động quan trọng này. Hãy quên đi những định nghĩa sách vở khô khan, chúng ta sẽ khám phá xem quản trị rủi ro thực sự mang lại giá trị gì cho chính doanh nghiệp của bạn.
Quản trị rủi ro là gì và tại sao nó lại quan trọng?
Nói một cách nôm na, quản trị rủi ro không phải là hành động né tránh hay loại bỏ hoàn toàn mọi nguy cơ, bởi điều đó là bất khả thi. Thay vào đó, nó là một quá trình chủ động để nhận diện, phân tích, đánh giá và tìm cách xử lý những yếu tố không chắc chắn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến mục tiêu của doanh nghiệp.
Thử tưởng tượng bạn đang lái một chiếc xe hơi trên đường cao tốc. Quản trị rủi ro cũng giống như việc bạn kiểm tra phanh, có túi khí, thắt dây an toàn và mua bảo hiểm. Bạn không hy vọng sẽ gặp tai nạn, nhưng bạn luôn chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Mục đích không phải để bạn sợ hãi không dám lái xe, mà là để bạn tự tin nhấn ga tiến về phía trước, biết rằng mình đã có những biện pháp bảo vệ cần thiết. Trong kinh doanh cũng vậy, quản trị rủi ro giúp bạn tự tin theo đuổi các mục tiêu lớn lao hơn. Để hiểu sâu hơn về cách tiếp cận này, việc xây dựng một chiến lược phát triển doanh nghiệp bền vững là bước đi không thể thiếu, nơi quản trị rủi ro đóng vai trò nền tảng.
Khám phá những mục đích cốt lõi của quản trị rủi ro
Vậy cụ thể, mục đích của quản trị rủi ro là gì? Không chỉ đơn thuần là “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, hoạt động này mang lại những lợi ích chiến lược vô cùng to lớn.
Bảo vệ tài sản và nguồn lực cốt lõi
Đây là mục đích cơ bản và dễ thấy nhất. Tài sản của doanh nghiệp không chỉ là tiền mặt, nhà xưởng, máy móc mà còn là con người, thương hiệu, dữ liệu khách hàng và uy tín. Một sự cố an ninh mạng có thể làm mất dữ liệu quan trọng, một vụ bê bối truyền thông có thể hủy hoại danh tiếng xây dựng bao năm. Quản trị rủi ro giúp bạn dựng lên những “hàng rào” bảo vệ vững chắc xung quanh các tài sản quý giá này, giảm thiểu tối đa nguy cơ tổn thất tài chính và phi tài chính.
Đảm bảo sự ổn định và liên tục trong hoạt động
Hãy hình dung nhà cung cấp chính của bạn đột ngột phá sản, hoặc một máy móc chủ chốt trong dây chuyền sản xuất bị hỏng. Nếu không có kế hoạch dự phòng, hoạt động kinh doanh của bạn sẽ bị đình trệ ngay lập tức, gây thiệt hại nặng nề.
Mục đích của quản trị rủi ro là lường trước những kịch bản gián đoạn này và xây dựng các phương án ứng phó. Ví dụ:
- Đa dạng hóa nhà cung cấp để không phụ thuộc vào một nguồn duy nhất.
- Lên kế hoạch bảo trì máy móc định kỳ.
- Xây dựng quy trình làm việc từ xa để đối phó với các tình huống như dịch bệnh.
Nhờ đó, doanh nghiệp có thể duy trì hoạt động một cách ổn định, liên tục, ngay cả khi đối mặt với những biến cố bất ngờ.
Tối ưu hóa việc ra quyết định chiến lược
Một nhà lãnh đạo giỏi không phải là người không bao giờ mắc sai lầm, mà là người ra quyết định dựa trên thông tin đầy đủ và có sự cân nhắc kỹ lưỡng về rủi ro. Quản trị rủi ro cung cấp một bức tranh toàn cảnh về những thách thức và cơ hội tiềm ẩn trong mọi quyết định, từ việc ra mắt sản phẩm mới, mở rộng thị trường, đến các thương vụ sáp nhập. Điều này giúp ban lãnh đạo có cơ sở để đưa ra những lựa chọn sáng suốt hơn, tránh các quyết định cảm tính và đầy rủi ro. Quá trình này gắn liền với năng lực quản trị doanh nghiệp tổng thể, nơi mọi quyết định đều được soi chiếu dưới lăng kính rủi ro.
Tăng cường niềm tin từ các bên liên quan
Bạn sẽ đầu tư vào một công ty làm ăn mà không có kế hoạch dự phòng, hay gửi tiền vào một ngân hàng có hệ thống bảo mật lỏng lẻo không? Chắc chắn là không. Các nhà đầu tư, đối tác, khách hàng và cả nhân viên đều cảm thấy an tâm hơn khi biết rằng doanh nghiệp có một hệ thống quản trị rủi ro chuyên nghiệp. Điều này cho thấy sự nghiêm túc, tầm nhìn xa và cam kết phát triển bền vững của ban lãnh đạo, từ đó giúp thu hút vốn đầu tư, xây dựng mối quan hệ đối tác lâu dài và giữ chân nhân tài.
Nắm bắt cơ hội từ chính rủi ro
Đây là một góc nhìn thú vị và đầy tính chiến lược. Không phải rủi ro nào cũng hoàn toàn tiêu cực. Đôi khi, trong “nguy” lại có “cơ”. Ví dụ, sự thay đổi về công nghệ có thể là rủi ro cho các mô hình kinh doanh cũ, nhưng lại là cơ hội vàng cho những ai nhanh nhạy đón đầu. Mục đích của quản trị rủi ro hiện đại không chỉ là phòng thủ, mà còn là chủ động tìm kiếm và khai thác các cơ hội phát sinh từ sự không chắc chắn.
Vậy, làm thế nào để quản trị rủi ro hiệu quả?
Hiểu được mục đích rồi, nhưng bắt đầu từ đâu? Về cơ bản, một quy trình quản trị rủi ro hiệu quả thường bao gồm các bước sau:
- Nhận diện rủi ro: Đặt câu hỏi “Điều gì tồi tệ có thể xảy ra?”. Hãy suy nghĩ về mọi khía cạnh: tài chính, vận hành, pháp lý, nhân sự, thị trường…
- Phân tích rủi ro: Đánh giá khả năng xảy ra và mức độ tác động của từng rủi ro. Rủi ro nào có khả năng xảy ra cao và gây thiệt hại lớn nhất?
- Đánh giá và ưu tiên: Sắp xếp các rủi ro theo mức độ ưu tiên. Bạn không thể xử lý tất cả cùng một lúc, hãy tập trung vào những gì nguy hiểm nhất.
- Xử lý rủi ro: Lựa chọn phương án đối phó phù hợp:
- Né tránh: Ngừng hoạt động gây ra rủi ro.
- Giảm thiểu: Áp dụng các biện pháp để giảm khả năng xảy ra hoặc mức độ thiệt hại.
- Chuyển giao: Mua bảo hiểm hoặc thuê ngoài một phần công việc.
- Chấp nhận: Đối với các rủi ro nhỏ, có thể chấp nhận và có kế hoạch dự phòng.
- Theo dõi và xem xét lại: Thị trường luôn thay đổi, rủi ro mới sẽ xuất hiện. Cần thường xuyên theo dõi và cập nhật kế hoạch quản trị rủi ro. Để đánh giá năng lực này, bạn có thể tham khảo một bộ câu hỏi đánh giá năng lực quản trị chuyên sâu để có cái nhìn khách quan hơn.
Theo ông Trần Minh Quân, một chuyên gia tư vấn chiến lược doanh nghiệp, “Nhiều doanh nghiệp nhỏ nghĩ rằng quản trị rủi ro là việc gì đó quá phức tạp và tốn kém. Nhưng thực tế, nó có thể bắt đầu từ những việc đơn giản nhất như lập một danh sách các nguy cơ tiềm ẩn và cùng ngồi lại bàn cách xử lý. Sự chủ động nhỏ bé hôm nay có thể cứu cả doanh nghiệp ngày mai.”
Những sai lầm phổ biến cần tránh khi thực hiện quản trị rủi ro
Trong quá trình tư vấn, chúng tôi nhận thấy nhiều doanh nghiệp dù đã cố gắng áp dụng nhưng vẫn mắc phải những sai lầm đáng tiếc, làm giảm hiệu quả của việc quản trị rủi ro:
- Chỉ xem rủi ro là điều tiêu cực: Như đã nói, cách nhìn này khiến doanh nghiệp bỏ lỡ nhiều cơ hội quý giá ẩn sau những biến động.
- Thiếu sự tham gia của toàn bộ tổ chức: Quản trị rủi ro không phải là việc của riêng ban lãnh đạo hay một phòng ban nào. Một nhân viên kho cũng có thể nhận ra rủi ro về an toàn lao động mà cấp quản lý không thấy.
- “Làm cho có”: Xây dựng một quy trình hoành tráng trên giấy nhưng không thực sự áp dụng và tuân thủ trong thực tế.
- Không cập nhật kế hoạch: Một kế hoạch quản trị rủi ro được lập ra 5 năm trước có thể đã hoàn toàn lỗi thời với bối cảnh kinh doanh hiện tại.
Những sai sót này, dù nhỏ, có thể dẫn đến những hậu quả lớn. Tương tự như những sai lầm thuế doanh nghiệp tưởng chừng đơn giản nhưng lại gây tổn thất tài chính không ngờ. Bên cạnh đó, việc quyết định các vấn đề nhân sự, như cân nhắc giữa so sánh kế toán in-house và thuê ngoài, cũng là một hình thức quản trị rủi ro về chi phí và chuyên môn mà doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Quản trị rủi ro có phải chỉ dành cho các tập đoàn lớn?
Hoàn toàn không. Bất kỳ doanh nghiệp nào, dù lớn hay nhỏ, đều đối mặt với rủi ro. Thậm chí, các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn dễ bị tổn thương hơn trước các biến cố. Việc quản trị rủi ro có thể được điều chỉnh quy mô cho phù hợp với từng doanh nghiệp.
2. Chi phí để thực hiện quản trị rủi ro có tốn kém không?
Chi phí quản trị rủi ro nên được xem là một khoản đầu tư, không phải chi phí. Chi phí để phòng ngừa một sự cố luôn nhỏ hơn rất nhiều so với chi phí để khắc phục hậu quả của nó.
3. Rủi ro và cơ hội liên quan với nhau như thế nào?
Chúng là hai mặt của một đồng xu. Nơi nào có rủi ro cao, nơi đó thường có lợi nhuận tiềm năng lớn. Quản trị rủi ro tốt giúp bạn tính toán được mức độ rủi ro có thể chấp nhận để theo đuổi các cơ hội hấp dẫn.
4. Ai là người chịu trách nhiệm chính cho việc quản trị rủi ro trong công ty?
Mặc dù ban lãnh đạo là người chịu trách nhiệm cao nhất, nhưng quản trị rủi ro là trách nhiệm của tất cả mọi người. Một văn hóa nhận thức về rủi ro cần được xây dựng và lan tỏa trong toàn bộ tổ chức.
5. Bao lâu thì nên xem xét lại kế hoạch quản trị rủi ro?
Ít nhất mỗi năm một lần, hoặc bất cứ khi nào có sự thay đổi lớn trong môi trường kinh doanh (ví dụ: thay đổi luật pháp, có đối thủ cạnh tranh mới, ra mắt sản phẩm mới).
Lời kết
Quay trở lại với hình ảnh con thuyền doanh nghiệp, việc hiểu rõ mục đích của quản trị rủi ro chính là trang bị cho mình những công cụ hàng hải tốt nhất: từ chiếc la bàn định hướng, tấm bản đồ lường trước các vùng biển động, đến những chiếc phao cứu sinh sẵn sàng cho tình huống xấu nhất. Nó không đảm bảo một chuyến đi hoàn toàn êm đềm, nhưng nó đảm bảo bạn luôn trong tư thế chủ động, tự tin và sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách.
Đừng chờ đến khi “bão ập đến” mới cuống cuồng tìm cách chống đỡ. Hãy bắt đầu xây dựng hệ thống quản trị rủi ro cho doanh nghiệp của mình ngay hôm nay. Đó chính là khoản đầu tư khôn ngoan nhất cho sự ổn định và tương lai phát triển bền vững của bạn.
